‘We verloren 0-4 en diezelfde dag staken supporters het stadion in brand’

Voetbalminnend Nederland krijgt vaak hetzelfde menu voorgeschoteld: ‘de grote drie’ en respectievelijke bijgerechten. Daarom neemt Voetbalzone dit seizoen een Kijkje in de Keuken Kampioen Divisie. Met behulp van de archieven en een zorgvuldig geselecteerde clubexpert zetten we de minder belichte Nederlandse clubs in de spotlight. Deze editie biedt een kijkje in de keuken van ADO Den Haag, de club die ooit mocht toeren door Amerika om het voetbal op de kaart te zetten.

Door Kevin van Buuren

Achter de duinen mag het dit seizoen weer over voetbal gaan. De club durft weer vol overtuiging te mikken op promotie naar de Eredivisie, en dat is de laatste jaren helaas wel anders geweest. Financiële instabiliteit leidde ook tot sportieve malaise, ADO degradeerde uit de Eredivisie en balanceerde zelfs een flinke tijd op de rand van de afgrond. Tegenover Voetbalzone zit Lex Schoenmaker senior, die terugblikt op zijn tijd als speler en de achtbaan van de afgelopen jaren. “Ze zijn een klein beetje geholpen, daardoor bestaat de club dan 117 jaar (in 2022, toen ADO de licentie mocht behouden, red.), hopelijk komen daar nog minstens 117 jaar bij”, zegt het clubicoon dat 158 doelpunten maakte voor de Hagenaars.

Topclub in wording
ADO Den Haag werd in 1905 opgericht onder de naam Alles Door Oefening. Het voetbal in Den Haag is dan nog nietszeggend, maar krijgt vorm in 1925, wanneer de club in het Zuiderparkstadion komt te spelen. In dit zogenoemde ‘Engelse stadion’, waar de supporters dicht tegen het veld zitten, beleeft de club zijn topjaren in oorlogstijd. In een periode waar regionale kampioenen vanuit het hele land het tegen elkaar opnamen in de landskampioenscompetitie. In 1941 belandt ADO daar voor het eerst, al komt het tekort voor de titel. Een jaar later kroont de vereniging zich wel tot landskampioen en in 1943 lukt dit nogmaals, voordat de topclub ADO weer verder voetbalt als één van de velen.

Aanvaller Lex Schoenmaker debuteert in het jaar 1965 bij een herboren topclub. ADO, dat in het introductieseizoen van de Eredivisie (1956/57) direct kampioen wordt in de eerste divisie en promoveert, wordt dat seizoen derde. Daarna volgen nog een derde en twee keer een vierde plaats. Ook speelt ADO bekerfinales zonder Schoenmaker in 1959, ’63, ’64 en ’66. Een hele prestatie voor de volksclub. Een eindronde winnen lukt echter nog niet. “Ik werd eigenlijk ontdekt door SVV Scheveningen, daar mocht ik bij trainer Rinus Gosens op proeftraining komen. Mijn vader kende wat mensen bij ADO en zei: ‘Mijn zoon heeft proefgedraaid bij SVV, kan dat hier ook niet?’ Zo ben ik in de A1 gekomen, een team met onder meer Dick Advocaat en Aad de Mos”, vertelt Schoenmaker. Uiteindelijk komt hij in het eerste, in een ploeg die succesvol zal zijn. “ADO was een grote club, spelers als Jan Villerius, Harry Heijnen, Lambert Maassen en Aad Mansveld. Best een aardig elftal.”

Qua legendarische status in Den Haag moet Schoenmaker alleen laatstgenoemde voor zich dulden. Libero Mansveld speelt in totaal 460 wedstrijden voor de stadsclub, waarin hij liefst 69 keer scoort. “Hij was vooral een harde werker, werkte ook gewoon als verwarmingsmonteur. Wij kwamen natuurlijk bij ADO als semi-profs. ’S Avonds trainde je pas, overdag moest je werken.” Toch is het semiprofessionele voetbal genoeg voor een unieke ervaring voor de Haagse vereniging. ADO Den Haag wordt uitgenodigd om door Amerika te toeren, om daar het nog veel amateuristischere voetbal op de kaart te zetten. Dat werkt via een opvallende constructie.

Amerikaans avontuur
In 1966 worden in the States zowel de United Soccer Association (USA) als de National Professional Soccer League (NPSL) opgericht. Deze twee rivaliserende bonden probeerden beiden het Amerikaanse voetbal op gang te brengen. De USA kondigt aan te starten in 1968, maar nadat NPSL bekend maakt in 1967 te starten, tv-rechten van CBS inclus, brengt de nevencompetitie schot in de zaak. Ook de United Soccer Association zal starten in 1967. Mét, of zónder eigen voetbalclubs. Als oplossing worden teams uit Europa en Zuid-Amerika overgevlogen om de Amerikaanse steden te vertegenwoordigen. “We werden uitgenodigd via de KNVB”, weet Schoenmaker nog." Daarmee konden we duizend dollar, toen zo’n 3600 euro verdienen. Veel geld voor die tijd. Wij mochten de stad San Fransisco vertegenwoordigen als de Golden Gate Gales.”

Tweets by ADODenHaag

In twee weken tijd spelen de San Fransisco Golden Gate Gales tegen teams als de Cleveland Stokers (Stoke City), Los Angeles Wolves (Wolverhampton), Houston Stars (Bangu uit Brazilië), New York Skyliners (Cerro uit Uruguay) en de Washington Wips (Aberdeen). “Het was geweldig. Onze trainer, Ernst Happel, zei direct: ‘Ik blijf veertien dagen, dan ga ik vakantie vieren. Maar wij werden ook nog tweede in onze Conference, dus moesten we de finalerondes spelen. Uiteindelijk heeft assistent Rinus Loof het overgenomen.” Schoenmaker wist niet wat hij zag. “Je had er helemaal geen voetbalveld. We speelden in stadions waar alleen honkbal werd gespeeld. Die stukken veld werden daarin gemaakt. Alleen in Houston was een overdekt stadion waarin een kunstgrasveld was aangelegd. We speelden zelfs op een veld waar allemaal van die werpheuvels midden op het veld lagen. Het was geen gezicht.”

De bevervloek verbroken
Eenmaal terug in Nederland moest ADO gewoon weer als zichzelf furore maken. En dat lukte. In 1968 eindigt de club vierde, maar belangrijker: ADO verbreekt de bekervloek. Ajax wordt met 2-1 verslagen in de finale. Schoenmaker maakt de 1-0. “Ajax wilde ook nog landskampioen worden. De week voor de finale speelden we tegen ze in de competitie. Die hebben we ze eigenlijk een beetje cadeau gedaan”, vertelt de doelpuntenmaker. “De beker wilden zij ook, maar dat lieten wij niet toe.” Zeven jaar later wint ADO nogmaals de beker (1-0 tegen Twente in De Kuip), al heet de club op dat moment FC Den Haag, na een fusie met Holland Sport in 1971. Schoenmaker maakt deze prijs niet meer mee; hij vertrekt in 1971 naar Feyenoord.

Wanneer Schoenmaker voorafgaand aan het seizoen 1975/76 terugkeert in Den Haag, mag hij direct Europa in. Het Europacup II-avontuur strandt uiteindelijk in de kwartfinale tegen West Ham (4-2 winst en 1-3 verlies). Aad Mansveld scoort een hattrick, waarmee de verdediger op een gelijk aantal Europese goals eindigt als Schoemaker: zes doelpunten. Het is dan ook een harde klap wanneer FC Den Haag in 1982, na 25 jaar Eredivisie, degradeert. Dat jaar betreft een rommelig seizoen. “Ik en Aad moesten stoppen van trainer Cor van der Hart. Zeven weken voor het einde van de competitie”, vertelt de oud-aanvaller.

“We hadden zojuist 0-4 verloren van Haarlem, een goed elftal met Ruud Gullit en Martin Haar. Dezelfde avond werd de tribune in brand gestoken. Alleen de kleedkamers stonden er nog.” Na het verlies tegen Haarlem zijn enkele ‘supporters’ het zat. Als protest tegen het slechte seizoen steken zij de houten eretribune in brand. Trainer Van der Hart gaat in gesprek met zijn veteranen. “’Ik ga jullie niet meer gebruiken’, zei hij. ‘Oke’, zei Aad. Die pakte zijn tasje in en kwam nooit meer terug. Mijn contract liep nog wat langer door, dus dat was lastig.” Uiteindelijk voegt de oud-aanvaller zich na het seizoen bij de technische staf.

Weinig voetbal
Vervolgens toont FC Den Haag zich wisselvallig. In twintig jaar tijd promoveert de club drie keer naar de Eredivisie, in 1986, 1988 en 2003, maar weet het hier steeds niet langdurig te blijven. Daarnaast verliest het de bekerfinale van ’87 van Ajax en tussendoor verandert ook de naam weer terug naar ADO Den Haag, in 1996. “In 2001 werd ik trainer, samen met Rinus Israël”, vertelt Schoenmaker. Het duo promoveert een aantal jaar later, waarna Israël vertrekt naar Al Whada in de Verenigde Arabische Emiraten. Schoenmaker blijft en ziet ook Frans Adelaar de revue passeren. Wanneer ook Adelaar en ADO hun wegen scheiden, blijft Schoenmaker alleen achter om het seizoen te redden.

Daar slaagt het clubicoon niet in, en ADO degradeert opnieuw uit de Eredivisie. "In 2005 zou het nieuwe stadion komen, maar dat werd uiteindelijk 2007", zegt de voormalig hoofdtrainer. De club speelt dus voor het eerst in het nieuwe stadion, in de eerste divisie. Ook Schoenmaker vertrekt als trainer. Een team vol Eredivisiewaardige spelers moet het jaar erop kampioen worden. ADO promoveert wel, maar eindigt teleurstellend als zesde. Toch recht de club zich zijn rug overtuigend en volgt er een zeer lange reeks, waarin de club knap dertien jaar in de Eredivisie blijft. In het seizoen 2008/09 staat het zelfs heel kort bovenaan. Desondanks wordt de grootse status van de club bedreigd door invloeden van buitenaf.

In 2014 wordt ADO overgenomen door het Chinese United Vansen. De nieuwe eigenaar Wang Hui belooft een aanval op de Nederlandse top en de Champions League. Desondanks eindigt het in een nachtmerrie. ADO wordt achtervolgd door achterstallige betalingen van de grootaandeelhouder, evenals lage streken en hoge beroepen. ADO krijgt in september 2021 zes punten in mindering, waarna een nieuwe degradatie uit de Eredivisie onvermijdelijk is. De club vreest zelfs voor het intrekken van de licentie, vanwege de barre financiële administratie. Zelfs wanneer een Amerikaanse reddende engel, Globalon Football, de club wil overnemen, waart de klopgeest van Hui, wiens fysieke gestalte niet of nauwelijks in het nieuwe stadion verschijnt, nog steeds rond. Hij gaat in hoger beroep. Maar, ADO blijft vechten, wint iedere rechtszaak van de voormalig eigenaar, waarna de Amerikaanse overname doorgaat.

Daarmee schijnt er weer licht achter de horizon van de duinen. “Dit seizoen is het stabiel en rustig op de club en ze hebben een goed gebalanceerd team. Het is knap dat ze met zo veel nieuwe spelers al zo goed presteren”, vindt Schoenmaker. Maar, kan ADO zijn identiteit behouden met al deze externe invloeden. “Dat maakt het lastiger, we hadden gehoopt dat er meer steun uit de regio zou komen. Maar ADO blijft altijd ADO, omdat er altijd mensen zijn die geloven in deze club. Ze hebben veel hulp gekregen, maar zoals we in Den Haag zeggen: ‘Als je geen hand hebt, kun je geen vuist maken’”, lacht hij nuchter.