Dit is waarom Barça in de eerste seizoenshelft zoveel punten heeft verspeeld

FC Barcelona hoopt zich deze maand in ieder geval te versterken met een nieuwe middenvelder. De Catalanen kampen echter met structurele problemen die niet direct zijn op te lossen met de komst van een vervanger van Gavi. Voetbalzone analyseert samen met de collega's van GOAL (beide onderdeel van het concern Footballco) waarom Barça dit seizoen al zo enorm veel punten heeft verspeeld.

Door Thomas Hindle

Het verhaal van Edgar Davids maakt deel uit van de Catalaanse folklore. In 2004 presteerde Barcelona ver ondermaats in LaLiga. De Spaanse topclub stond destijds zevende, vijftien punten achter Real Madrid en was zo goed als kansloos in de titelrace. De komst van Davids bracht daar echter verandering in.

De op dat moment dertigjarige Oranje-international was overbodig bij Juventus. Barcelona sloeg toe en huurde Davids tijdens de winterstop. Het was een van de eerste daden van Joan Laporta tijdens zijn eerste ambtstermijn als voorzitter van Barça. Davids gaf een impuls aan een vastgelopen project en Barcelona won negen van de volgende tien wedstrijden. En hoewel het net niet lukte om de uiteindelijke kampioen Valencia te verslaan, wordt zijn komst gezien als het begin van het nieuwe tijdperk van los Azulgrana - een tijdperk dat begon met de briljante ingevingen van Ronaldinho en eindigde met het vertrek van Lionel Messi.

Negentien jaar later zet Laporta in op een soortgelijke transfer. Hij kondigde publiekelijk aan dat Barcelona tijdens de winterse transferwindow een middenvelder wil huren. “Het gaat om een huurdeal tot het einde van het seizoen, zoals we jaren geleden bijvoorbeeld deden met Edgar Davids", zei Laporta recent tegenover het Spaanse persbureau EFE.

Barcelona staat momenteel zeven punten achter op de twee koplopers: Real Madrid en Girona. De Catalanen kunnen dan ook zeker wat nieuwe impulsen gebruiken in hun strijd om terug te keren in de titelrace, maar de problemen van de club liggen dieper. De worstelende ploeg van Xavi kan niet alleen worden geholpen door een goedkope kwaliteitsinjectie.

Negen maanden geleden werd Xavi beschouwd als een van de weinige toptrainers ter wereld. Zijn team speelde verre van oogstrelend voetbal, maar het was moeilijk om de resultaten in twijfel te trekken. Door een aantal slimme aankopen in 2022 had de manager de beschikking over een ploeg die in theorie met Madrid kon strijden om de landstitel.

Het is Xavi’s verdienste dat hij de juiste puzzel wist te liggen om uiteindelijk LaLiga te winnen. Critici zullen misschien zeggen dat Real ondermaats presteerde in competitieverband, maar met de 88 punten die Barcelona verzamelde, zouden ze in de meeste jaren mee kunnen doen om de titel.

Het was op voorhand duidelijk dat Barcelona hierna een moeilijker seizoen stond te wachten. Clubiconen als Sergio Busquets en Jordi Alba trokken de deur van het Spotify Camp Nou achter zich dicht, terwijl Barça niet genoeg financiële middelen had om zich op belangrijke posities te versterken. Tenminste, geen oplossingen voor de lange termijn.

Oriol Romeu gold als minder sterke vervanger van Busquets, terwijl João Félix altijd al een speler is geweest die slechts zo nu en dan zijn klasse weet te etaleren. En hoewel de kwaliteiten van Ilkay Gündogan buiten kijf staan, leek hij altijd enkel een enorm waardevolle aanwinst en geen sterspeler die het verschil voor de Catalanen week in, week uit zou gaan maken.

Real Madrid contracteerde daarentegen voor 103 miljoen euro Jude Bellingham, die bij de Koninklijke al snel de volgende stap in zijn carrière zette en inmiddels tot de beste spelers van de wereld behoort. Xavi kan moeilijk de schuld krijgen van het feit dat Bellingham bij de grote concurrent al maandenlang in bloedvorm steekt. Noch kan hij worden bekritiseerd voor de enorme pech met blessures binnen zijn selectie. Met het wegvallen van Gavi, die in november zijn voorste kruisband afscheurde, moet Barcelona het de rest van het seizoen stellen zonder een van zijn belangrijkste spelers.

Waarom laat Barça zoveel punten liggen?
Maar daar houden de excuses op. Tegen het einde van het seizoen 2022/23 overheerste het gevoel dat Barcelona achterhaald was. De resultaten werden minder, de doelpuntenproductie van Robert Lewandowski droogde op en de ploeg van Xavi was afhankelijk van de briljante reflexen van doelman Marc-André ter Stegen om punten te pakken.

Xavi heeft verzuimd om op deze problemen te reageren. In plaats van radicale tactische veranderingen door te voeren, is hij blijven voortborduren op hetzelfde systeem. Barça speelt nog steeds met vier centrale middenvelders, valt nog steeds aan in een 3-2-5-formatie en leunt nog steeds te veel op één doelpuntenmaker om de ploeg uit de brand te helpen.

Het verschil is dat tegenstanders zich zijn gaan aanpassen aan Barcelona. De ploeg van Xavi is veel te kwetsbaar in de counter. Het komt vooral door de weinige druk die de aanvallers op de defensie van de tegenstander zetten en het gemis van een middenvelder van wereldklasse. Barça is bovendien kwetsbaar op de backposities, zeker wanneer de aanvallend ingestelde João Cancelo als rechtsback speelt.

Ter Stegen noteerde afgelopen seizoen in competitieverband liefst 26 clean sheets. Hij hoefde in 38 wedstrijden slechts 18 tegentreffers te incasseren, wat neerkomt op 0.473 per wedstrijd. Daarmee evenaarde hij het record van Deportivo La Coruña-doelman Paco Liaño in het seizoen 1993/94. In de huidige jaargang moesten Ter Stegen en Iñaki Peña, die de Duitser sinds eind november onder de lat verving, al 22 tegendoelpunten in LaLiga incasseren. En tot slot een van de grootste punten van zorg: de inmiddels 35-jarige Robert Lewandowski heeft steeds meer moeite om het net te vinden.

De vele excuses van Xavi
De reacties van Xavi waren wisselend. Eerst riep hij zijn team op om meer te leveren, door ze in de media de huid vol te schelden na een verrassende nederlaag in de groepsfase van de Champions League tegen Shakhtar Donetsk (1-0). “Het is een duidelijke stap terug. We hebben een van de slechtste wedstrijden van de afgelopen twee jaar gespeeld... En op het meest ongelegen moment.”

Daarna gaf hij de media de schuld: "Ik twijfel er niet aan dat de kritiek van de pers het team beïnvloedt. Het overkwam mij als speler en ik zie het nu ook. Er is een enorme golf van negativiteit rond het team die ons schaadt.”

Wat opvalt is dat Xavi geen enkele noemenswaardige tactische verandering heeft doorgevoerd. Her en der is hij iets gaan wisselen met de posities van spelers. Zo is Cancelo uitgeprobeerd als middenvelder, Gündogan als defensieve middenvelder en Raphinha als centrumspits, maar dat zijn slechts kleine dingen. Een grootschalige herziening van een stroef lopend speelplan heeft nog altijd niet plaatsgevonden.

Lessen van Ancelotti, Guardiola en Klopp
Het is inderdaad moeilijk om een heel systeem te veranderen. Historisch gezien doen managers die onder druk staan dat niet graag. Jürgen Klopp hield maandenlang vast aan dezelfde wankele opstelling toen Liverpool vorig seizoen kelderde in de Premier League. Pep Guardiola is dit seizoen trouw gebleven aan zijn principes - ondanks het verlies van Kevin De Bruyne en Erling Haaland door blessures. Carlo Ancelotti hield weinig rekening met de vele blessures die Karim Benzema vorig seizoen opliep - iets wat hem op verschillende momenten in het seizoen duur kwam te staan.

Maar er moet een onderscheid worden gemaakt tussen een grootschalige revisie en een voorzichtige verandering. Vraag maar aan Klopp. Mede doordat rechtsback Trent Alexander-Arnold in balbezit de vrijheid kreeg om als controlerende middenvelder te spelen, klom Liverpool afgelopen seizoen van de tiende naar de vijfde plaats in de Premier League. Guardiola wist als manager van Manchester City dankzij enkele tactische aanpassingen Arsenal achter zich te houden in de titelrace. Ancelotti greep dit seizoen in bij Real. Door zijn bereidheid om af te stappen van een 4-3-3-formatie, heeft hij in een 4-4-2 met een ruit op het middenveld de koppositie in LaLiga gegrepen.

Het is de taak van een toptrainer om manieren te vinden om niet alleen de speelwijze te verbeteren, maar ook de spelers die het moeten uitvoeren. Dat is momenteel de kern van Xavi's probleem. Op dit moment is er terechte kritiek op de speelwijze van Xavi, terwijl zijn spelers weinig tekenen hebben laten zien dat ze kunnen voortbouwen op het afgelopen seizoen. Barça gaat er alleen maar op achteruit.

Een terugkeer naar een 4-3-3-formatie zou Barcelona bijvoorbeeld al meer balans op het middenveld geven. Een sleutelrol ligt daarbij mogelijk weggelegd voor jongeling Lamine Yamal. Als linkspoot kan hij vanaf de rechtervleugel veelvuldig naar binnen snijden, terwijl Pedri, indien fit, misschien wel het beste rendeert wanneer hij naast Gündogan wordt geposteerd op een driemansmiddenveld.

Moet Barça een nieuwe middenvelder huren?
Barcelona verzekerde zich al van de komst van het Braziliaanse toptalent Vitor Roque, die Xavi in aanvallend opzicht zeker meer opties gaat geven. De problemen liggen echter niet in de voorhoede. Door de afwezigheid van Gavi, de inconsistentie van Pedri en de onbetrouwbaarheid van Romeu wordt er gesproken over de komst van een extra middenvelder.

Thiago Alcantara is de gedroomde aanwinst, maar het aantrekken van Giovani Lo Celso, of misschien Guido Rodriguez van Real Betis - als hij herstelt van een beenblessure - lijkt waarschijnlijker. Lo Celso en Rodriguez zijn beiden goede voetballers die zeker iets kunnen toevoegen aan de ploeg van Xavi, maar de problemen van Barça zijn zoals gezegd structureel en beginnen bij de trainer zelf. Een nieuwe aanwinst kan een stroef draaiend Barcelona immers maar in bepaalde mate bij de hand nemen.

Laporta zou dit toch moeten weten. Davids was in 2004 een speler die in de buurt kwam van wereldklasse, toen hij voor een half jaar werd gehuurd door Barcelona en versterkte een ploeg die duidelijk in de lift zat. Door Davids zijn komst kon een jonge Xavi destijds meer zijn creatieve stempel op de Catalanen drukken. De Nederlander was de juiste speler in het juiste systeem.

Het huren van een middenvelder in januari zou dus op korte termijn een aantal dingen kunnen oplossen. Barcelona kan de selectie in de breedte versterken met een speler voor op de bank of een goedkope basisspeler. Maar een aanwinst is misschien niet het antwoord op het grotere probleem. Barça is een worstelende ploeg die slecht wordt geleid en weinig tekenen vertoont om echt te veranderen. Het is aan Xavi - en niet aan een nieuwe middenvelder - om Barcelona terug te brengen in de titelrace.